પ્રેમી પંખીડાઓ માટેનો કડક કાયદો, 6 મહિના જેલ અને 25 હજારનો દંડ ભરવો પડી શકે

નવી દિલ્હી : ઉત્તરાખંડમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. ધામી સરકારે આ અંગે એક બિલ રજૂ કર્યું છે. વિધાનસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યા બાદ અને પછી રાજ્યપાલની મંજૂરી મળ્યા બાદ આ કાયદો બની જશે. UCC બિલમાં લિવ-ઇન રિલેશનશિપને લગતા નિયમો પણ બનાવવામાં આવ્યા છે. પુષ્કર સિંહ ધામીની ઉત્તરાખંડની સરકારે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (UCC) લાગુ કરવા માટે એક બિલ રજૂ કર્યું છે. તેને યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ, ઉત્તરાખંડ 2024 બિલ નામ આપવામાં આવ્યું છે.

રાજ્યપાલની સહી થતાની સાથે જ બનશે કાયદો

જો યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ બિલ વિધાનસભામાં પસાર થાય છે, તો તેને રાજ્યપાલને મોકલવામાં આવશે. રાજ્યપાલના હસ્તાક્ષર થતાં જ આ કાયદો બની જશે. આ સાથે ઉત્તરાખંડ યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ કરનાર પ્રથમ રાજ્ય બનશે. હાલમાં, ગોવામાં યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ લાગુ છે, પરંતુ તે પોર્ટુગલના શાસન હેઠળ છે.

ઉતરાખંડમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ પડશે

ભાજપે 2022 ની વિધાનસભા ચૂંટણી દરમિયાન ઉત્તરાખંડમાં સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરવાનું વચન આપ્યું હતું. સરકાર બનાવ્યા બાદ ધામી સરકારે કમિટીની રચના કરી હતી. સમિતિએ 2.5 લાખથી વધુ સૂચનો માંગ્યા અને તેના આધારે યુસીસીનો ડ્રાફ્ટ તૈયાર કર્યો.

રાજ્યમાં રહેતા દરેક નાગરિકને લાગુ પડશે કાયદો

કાયદો બન્યા બાદ તે તમામ લોકોને લાગુ પડશે. જો કે, આ કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) લોકોને લાગુ પડશે નહીં. જો આ કાયદો કાયદો બનશે તો બહુપત્નીત્વ પર પણ પ્રતિબંધ લગાવશે. એટલું જ નહીં આ બિલમાં લિવ-ઈન રિલેશનશિપને લઈને પણ કડક જોગવાઈઓ છે. આ અંતર્ગત લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેતા લોકોએ પણ પોતાનું રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું પડશે.

લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેલા લોકો માટે નિયમો

– લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેતા કે તેની તૈયારી કરનારાઓ માટે UCC બિલમાં નિયમો બનાવવામાં આવ્યા છે. આ નિયમો દરેકને લાગુ પડશે, પછી ભલે તે ઉત્તરાખંડનો વતની હોય કે ન હોય.
– નિયમો અનુસાર લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેતા લોકોએ જિલ્લા રજિસ્ટ્રાર સમક્ષ તેની જાહેરાત કરવી પડશે.
– એટલું જ નહીં, જો તમે આ સંબંધને ખતમ કરવા માંગતા હોવ તો તમારે આ માહિતી પણ આપવી પડશે.

આ રીતે રજીસ્ટ્રેશન કરાવવાનું રહેશે

– લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેતા લોકોએ જિલ્લા રજિસ્ટ્રાર પાસે જઈને રજિસ્ટ્રેશન કરાવવાનું રહેશે. આવા સંબંધોમાં રહેતા 21 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના છોકરાઓ અને છોકરીઓએ નોંધણી માટે માતાપિતાની સંમતિ લેવી પડશે.
– જો કોઈ કપલ જાણ કર્યા વગર એક મહિનાથી વધુ સમય સુધી લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહે છે તો તેમને ત્રણ મહિનાની જેલ અથવા 10,000 રૂપિયાનો દંડ થઈ શકે છે.
– નોંધણી માટે આપવામાં આવેલી માહિતી સંબંધિત પોલીસ સ્ટેશનના ઈન્ચાર્જને મોકલવામાં આવશે. સ્ટેશન ઈન્ચાર્જ તપાસ કરશે કે માહિતી સાચી છે કે નહીં. જો રજીસ્ટ્રેશન દરમિયાન ખોટી માહિતી આપવામાં આવે તો દોષિત ઠરે તો ત્રણ મહિના સુધીની જેલ અથવા 25,000 રૂપિયાનો દંડ અથવા બંને થઈ શકે છે.

આવા સંબંધની નોંધણી કરવામાં આવશે નહીં

– બિલ અનુસાર, જો બંને વચ્ચે પારિવારિક સંબંધ અથવા લોહીના સંબંધ હોય તો આવા લિવ-ઇન રિલેશનશિપને રજિસ્ટર કરવામાં આવશે નહીં અથવા માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં.
– આ સિવાય, જો તેમાંથી કોઈ એક સગીર છે તો તેને પણ માન્ય ગણવામાં આવશે નહીં. જો બેમાંથી કોઈ એક પરિણીત છે અને કોઈની સાથે લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહે છે, તો તે પણ ગેરકાયદેસર ગણાશે.
– લિવ-ઇન રિલેશનશિપ ત્યારે જ માન્ય ગણવામાં આવશે જ્યારે બંને પાર્ટનર તેની સાથે સંમત થાય. જો કોઈને છેતરીને, બળજબરીથી કે ધાકધમકી આપીને સાથે રાખવામાં આવશે તો તે પણ ગેરકાયદેસર ગણાશે.

બાળકને પણ કાયદેસર ગણવામાં આવશે

– લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેતાં બાળકનો જન્મ થયો હોય તો તે પણ માન્ય ગણવામાં આવશે. આ સિવાય જો સંબંધ તૂટે તો મહિલા કોર્ટમાં જઈને ભરણપોષણની માંગ કરી શકે છે.

આ રીતે તમે સંબંધને સમાપ્ત કરી શકો છો

– જો લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેતા બેમાંથી કોઈ પાર્ટનર તેને ખતમ કરવા ઈચ્છે છે તો આ માહિતી પણ આપવી પડશે.
– બિલ અનુસાર, જો બંને ભાગીદારો અથવા તેમાંથી કોઈ એક લિવ-ઇન રિલેશનશિપને સમાપ્ત કરવા માંગે છે, તો તેણે એક ઘોષણા કરવી પડશે.
– જો લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેતા લોકોની ઉંમર 21 વર્ષથી ઓછી હોય અને તેઓ તેને સમાપ્ત કરવા માગે છે, તો રજિસ્ટ્રારને તેના માતાપિતા અથવા વાલીને તેની જાણ કરવી પડશે.

લિવ-ઇન રિલેશનશિપમાં રહેવું એ ગુનો નથી.

– 18 વર્ષ પહેલા સુપ્રીમ કોર્ટે એક નિર્ણયમાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે ‘પરિપક્વ થયા બાદ વ્યક્તિ કોઈની સાથે રહેવા કે લગ્ન કરવા માટે સ્વતંત્ર છે.’
– સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણયથી લિવ-ઈન રિલેશનશીપને કાનૂની માન્યતા મળી. આ નિર્ણયમાં કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે, ‘કેટલાક લોકોની નજરમાં આ અનૈતિક હોઈ શકે છે, પરંતુ આવા સંબંધમાં રહેવું ગુનાના દાયરામાં નથી આવતું.’
– જો કે, જો કોઈ પરિણીત વ્યક્તિ છૂટાછેડા લીધા વિના કોઈની સાથે લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહે છે, તો તેને ગેરકાયદેસર ગણવામાં આવે છે. પરંતુ ગયા વર્ષે પંજાબ-હરિયાણા હાઈકોર્ટે એક કેસમાં ચુકાદો આપ્યો હતો કે, ‘પરિણીત હોવા છતાં લિવ-ઈન રિલેશનશિપમાં રહેવું એ ગુનો નથી અને પુરુષે છૂટાછેડાની પ્રક્રિયા શરૂ કરી છે કે નહીં તેનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી.’

સુપ્રીમ કોર્ટ પણ આ અંગે ચુકાદો આપી ચુક્યું છે

2013માં ઈન્દિરા શર્મા વિરુદ્ધ બીવી શર્માના કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે લિવ-ઈન રિલેશનશિપને લગતી ગાઈડલાઈન આપી હતી. જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, લિવ-ઈન રિલેશનશિપ ત્યારે જ કહેવાશે જ્યારે એક મહિલા અને પુરુષ લાંબા સમયથી સતત સાથે રહેતા હોય. આનો અર્થ એ નથી કે તેઓ એક-બે દિવસ સાથે રહ્યા અને પછી અલગ રહેવા લાગ્યા, પછી થોડા મહિનાઓ કે વર્ષો પછી તેઓ સાથે રહેવા લાગ્યા અને પછી અલગ થઈ ગયા. જો કે, આ માટે કોઈ નિશ્ચિત સમય મર્યાદા નથી.

અગાઉ 2010માં ડી વેલુસામી વિ ડી પચૈયામ્મલના મામલામાં સુપ્રીમ કોર્ટે લિવ-ઈન રિલેશનશિપની શરતો આપી હતી. કોર્ટે કહ્યું હતું કે આવા સંબંધોમાં રહેતા લોકોએ દંપતી જેવું વર્તન કરવું જોઈએ અને તેમની ઉંમર લગ્ન માટે કાયદાકીય રીતે માન્ય હોવી જોઈએ.