આ દેશમાં સૌથી વધુ થાય છે છૂટાછેડા, ...શું તેના કારણે વધી લૈંગિક સમાનતા?

Sweden and Gender Equality: શું છૂટાછેડા અથવા અલગ થવાના કારણે લિંગ સમાનતાને પ્રોત્સાહન મળી શકે છે? જોકે તેનો હેતુ એ બતાવવાનો નથી કે છૂટાછેડા એ ખૂબ જ સારી બાબત છે…પરંતુ સ્વીડનની કેસ સ્ટડી કંઈક અલગ જ કહી રહી છે. હકીકતમાં, સ્વીડનમાં હજુ પણ વિશ્વમાં લગ્ન તૂટવાના સૌથી વધુ કેસ છે. તેથી સ્વીડન માત્ર છૂટાછેડાના દરમાં જ આગળ નથી, પરંતુ તે માતાપિતા વચ્ચે બાળકોની કસ્ટડીને 50:50 વિભાજન કરવામાં પણ વિશ્વમાં આગળ છે. તેનો અર્થ એ કે અહીં બાળકોની કસ્ટડી 50:50 ના ગુણોત્તરમાં માતાપિતા વચ્ચે વહેંચવામાં આવી છે. આનો અર્થ એ થયો કે લગભગ અડધા બાળકો જેમના માતા-પિતા અલગ રહે છે તેઓ હવે બંને ઘરો વચ્ચે સમાન રીતે સમય વિતાવે છે.

અહીંથી વાર્તામાં ટ્વિસ્ટ આવે છે. સ્ટોકહોમ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર હેલેન એરિક્સન દ્વારા 'સોશિયલ ફોર્સિસ' જર્નલમાં આ અંગેનો અભ્યાસ પ્રકાશિત થયો છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે બાળકોની રહેવાની વ્યવસ્થામાં આ નોંધપાત્ર ફેરફારને કારણે હવે માતા-પિતા બંનેએ બાળકોને સમાન સમય આપવો પડશે. કારણ કે જ્યારે બાળક પિતા સાથે રહેવા જાય છે ત્યારે તેણે તેની સંપૂર્ણ કાળજી લેવી પડે છે. તે જ રીતે બાળક માતા સાથે રહે તેટલા દિવસો સુધી આ કરવું જરૂરી છે. આની અસર એ છે કે છૂટાછેડા પછી, બાળકોના ઉછેરનો સંપૂર્ણ બોજ સિંગલ મધર પર નથી આવી રહ્યો. છૂટાછેડાના કિસ્સામાં પિતાએ પણ બાળકના ઉછેરની સમાન જવાબદારી ઉઠાવવી પડે છે. એટલે કે રહેવાની વ્યવસ્થામાં આ નોંધપાત્ર ફેરફારથી ભૂતપૂર્વ પતિ-પત્ની વચ્ચેની સંભાળના કામના લિંગ વિભાજનમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર થયો છે.

સ્વીડનની સ્ટોરી

આ સ્ટડીમાં સંભાળના કામના માપદંડ તરીકે ઉચ્ચ આવક ધરાવતા દેશોમાં મહિલાઓ અને પુરૂષો વચ્ચેની સૌથી અસમાનતાની શોધ કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. આ બાળકની દેખભાળ માટે પગારદાર કામમાંથી રજા લઈ રહ્યો હતો. સ્વીડનની સમગ્ર વસ્તીને આવરી લેતા વહીવટી રજિસ્ટર ડેટાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં છૂટાછેડા પહેલાં અને પછી દરેક બાળક દ્વારા લેવામાં આવેલી માતા અને પિતાની રજા પરની માહિતીનો સમાવેશ થાય છે.

સ્ટડીના પરિણામો દર્શાવે છે કે સ્વીડનમાં છૂટાછેડાને કારણે બાળકોના પિતા કામમાંથી સમય કાઢવાના દિવસોની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. છૂટાછેડાએ સ્વીડનમાં દાયકાઓથી લિંગ ક્રાંતિને ધીમી કરી દીધી છે, જ્યાં માતાઓ પરંપરાગત રીતે તમામ જવાબદારી ઉઠાવે છે. છૂટાછેડા લીધેલા પરિવારમાં 50:50 બાળકોની વહેંચણીની વ્યવસ્થા સામાન્ય રીતે વધુ લિંગ-સમાન વિભાજન તરફ દોરી જાય છે.

બોધપાઠ એ છે કે પુરુષો પોતાના બાળકોની સંભાળ પોતે જ લઈ શકે છે અને કરી શકે છે. જો સ્વીડિશ પુરુષો તે કરી શકે છે, તો અન્ય પુરુષો પણ તે કરી શકે છે. સ્વીડિશ પુરુષોનો જૈવિક મેકઅપ અન્ય પુરુષો કરતા અલગ નથી. તેથી એવું લાગે છે કે સાંસ્કૃતિક રૂઢિચુસ્તતા આખરે આ માટે જવાબદાર છે.

સ્વીડનનો અનુભવ કહી શકે છે કે અન્ય દેશો કઈ દિશામાં જઈ રહ્યા છે. જોકે સ્વીડન ઘણી રીતે આગળ છે. છૂટાછેડામાં વધારો અને બાળ સંભાળમાં પિતાની વધુ સંડોવણી સહિત પરિવાર સાથે સંબંધિત ઘણા ફેરફારોમાં સ્વીડન મોખરે રહ્યું છે. તે જ પછીથી સમગ્ર યુરોપ અને ઉત્તર અમેરિકામાં જોવા મળ્યું.

છૂટાછેડા પછી તેમના પિતા સાથે રહેતા બાળકો એ માત્ર એવી મહિલાઓ માટે જ સારા સમાચાર નથી કે જેઓ અચાનક જાહેરાત કરે છે કે 'પહેલીવાર... ભૂતપૂર્વ પતિ તેની જવાબદારીઓ નિભાવી રહ્યો છે' પણ એવા પુરૂષો માટે પણ છે જેમને હવે અલગ થવાનો સામનો કરવો પડે છે પોતાના બાળકો ગુમાવવાની લાગણી સાથે સંકળાયેલી પીડાનો સામનો કરવો પડતો નથી.