14 વર્ષની સજા બાદ રાહત બાકીના કેદીઓને કેમ ન મળી? સુપ્રીમ કોર્ટનો ગુજરાત સરકારને વેધક સવાલ

Bilkis Bano Case: બિલ્કિસ બાનો ગેંગરેપ કેસમાં દોષિતોને મુક્ત કરવા અંગે ગુરુવારે (17 ઓગસ્ટ) સુનાવણી દરમિયાન, સુપ્રીમ કોર્ટે ગુજરાત સરકારને ઘણા આકરા પ્રશ્નો પૂછ્યા. જસ્ટિસ બીવી નાગરત્ન અને ઉજ્જવલ ભુઈયાની બેન્ચે પૂછ્યું કે, કેવી રીતે દોષિતોની મોતની સજાને આજીવન કેદમાં ફેરવવામાં આવી, આવી સ્થિતિમાં તેમને 14 વર્ષની સજા ભોગવ્યા બાદ કેવી રીતે મુક્ત કરી શકાય.

કોર્ટે ગુજરાત સરકારને પૂછ્યું કે અન્ય કેદીઓને મુક્તિની રાહત કેમ આપવામાં આવી નથી? આમાં, આ ગુનેગારોને પસંદગીની રીતે પોલિસીનો લાભ કેમ આપવામાં આવ્યો. 2002ના ગુજરાત રમખાણો દરમિયાન બિલકિસ બાનો પર બળાત્કાર થયો હતો અને તેના પરિવારના સભ્યોની હત્યા કરવામાં આવી હતી.

બિલ્કીસ બાનો કેસના દોષિતોને મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા
આ મામલામાં દોષિત ઠેરવવામાં આવેલા તમામ 11 લોકોને સમય પહેલા છોડી દેવામાં આવ્યા હતા, જેના માટે સુપ્રીમ કોર્ટમાં સુનાવણી ચાલી રહી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે ગુરુવારે ગુજરાત સરકારને કહ્યું કે, રાજ્ય સરકારોએ દોષિતોને માફી આપવામાં પસંદગીયુક્ત ન બનવું જોઈએ અને દરેક કેદીઓને સમાજમાં સુધારો કરવાની અને ફરીથી જોડાવાની તક આપવી જોઈએ.

ગુજરાત સરકારે નિર્ણયનો બચાવ કર્યો હતો
ગુજરાત સરકારે દોષિતોને સમયપહેલા મુક્ત કરવાના નિર્ણયનો બચાવ કર્યો હતો. ગુજરાત સરકાર તરફથી હાજર રહેલા એડિશનલ સોલિસિટર જનરલ એસ.વી. રાજુએ કહ્યું હતું કે, કાયદા મુજબ કઠોર ગુનેગારોને પણ પોતાની જાતને સુધારવાની તક આપવી જોઈએ. તેમણે દલીલ કરી હતી કે 11 દોષિતોનો ગુનો જઘન્ય હતો, પરંતુ તે રેરેસ્ટ ઓફ રેર કેસની શ્રેણીમાં આવતો નથી. તેથી, તેમને સુધારવાની તક આપવી જોઈએ.

“જેલો ખીચોખીચ શા માટે છે?”
આના પર ખંડપીઠે સવાલ કર્યો હતો કે જેલમાં અન્ય કેદીઓ પર આવો કાયદો કેટલો લાગુ થઈ રહ્યો છે. શા માટે આપણી જેલો ખીચોખીચ ભરેલી છે? મુક્તિની નીતિ શા માટે પસંદગીપૂર્વક લાગુ કરવામાં આવી રહી છે? સુધારણાની તક માત્ર કેટલાક કેદીઓને જ નહીં પરંતુ દરેક કેદીને મળવી જોઈએ, પરંતુ જ્યાં દોષિતોએ 14 વર્ષની સજા પૂરી કરી હોય ત્યાં માફીની નીતિ કેટલી હદે લાગુ કરવામાં આવી રહી છે? શું તે તમામ કેસોમાં અમલમાં છે.

એડિશનલ સોલિસિટર જનરલે જવાબ આપ્યો હતો કે તમામ રાજ્યોએ આ પ્રશ્નનો જવાબ આપવાનો છે અને મુક્તિ નીતિ દરેક રાજ્યમાં બદલાય છે. રાજ્યોની માફી નીતિ પર ટિપ્પણી કરતા, બેન્ચે કહ્યું કે પ્રશ્ન એ છે કે શું અકાળે મુક્તિની નીતિ એવા વ્યક્તિઓના સંબંધમાં એકસરખી રીતે લાગુ કરવામાં આવી રહી છે જેમણે 14 વર્ષ પૂરા કર્યા છે અને જેઓ આ માટે પાત્ર છે.

સુપ્રીમ કોર્ટે બીજું શું કહ્યું?
બેન્ચે કહ્યું કે બીજી તરફ અમારી પાસે રૂદુલ શાહ જેવા કેસ છે. નિર્દોષ છૂટ્યા છતાં તે જેલમાં જ રહ્યો. આ બાજુ અને તે બાજુ બંને આત્યંતિક કિસ્સાઓ છે. રૂદુલ શાહની 1953માં તેની પત્નીની હત્યાના આરોપમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી અને 3 જૂન, 1968ના રોજ સેશન્સ કોર્ટે નિર્દોષ જાહેર કર્યા હોવા છતાં ઘણા વર્ષો સુધી જેલમાં રહ્યા હતા. આખરે 1982માં તેને મુક્ત કરવામાં આવ્યો.

સીબીઆઈના અભિપ્રાયનો ઉલ્લેખ કર્યો
જસ્ટીસ રાજુએ કહ્યું કે સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઑફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (સીબીઆઈ) દ્વારા 11 દોષિતોની સજા માફ કરવા પર આપવામાં આવેલ અભિપ્રાય દર્શાવે છે કે તેમાં મગજનો કોઈ ઉપયોગ કરાયો નથી. સીબીઆઈએ કહ્યું હતું કે આચરવામાં આવેલો ગુનો ‘જઘન્ય અને ગંભીર’ હતો અને તેથી દોષિતોને સમય પહેલા છોડી શકાય નહીં અને તેમના પ્રત્યે કોઈ નમ્રતા દાખવી શકાય નહીં.

જસ્ટીસ રાજુએ કહ્યું કે, અપરાધને જઘન્ય ગણાવવા સિવાય કંઈપણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી. મુંબઈમાં બેઠેલા અધિકારીને જમીની વાસ્તવિકતાની કોઈ જાણકારી નથી. આ બાબતમાં સીબીઆઈ અધિકારી કરતાં સ્થાનિક પોલીસ અધિક્ષકનો અભિપ્રાય વધુ ઉપયોગી છે. આ કેસની સુનાવણી 24 ઓગસ્ટે ફરી શરૂ થશે.