હિમાચલમાં ભારે પૂરમાં 50 વર્ષ જૂનો બ્રિજ તણાયો, 500 વર્ષ જૂનું ભગવાન શિવનું મંદિર અડિખમ ઊભું રહ્યું

મંડી: હિમાચલ પ્રદેશમાં હવામાન હજુ પણ પડકારજનક છે. હિમાલયમાંથી નીકળતી નદીઓએ આ પહાડી પ્રદેશ માટે મુશ્કેલીઓ ઊભી કરી છે. જાનમાલનું મોટું નુકસાન થયું છે. મકાનો અને દુકાનો ધરાશાયી થઈ ગઈ છે. હિમાચલ પ્રદેશમાં કુલ્લુ, મનાલી, મંડી જેવા વિસ્તારો સૌથી વધુ પ્રભાવિત થયા છે. કુદરતના પાયમાલીની આ તસવીરોમાં તે તસવીર સૌથી વધુ ચર્ચામાં રહી હતી જ્યાં ભગવાન ભોલેનાથનું મંદિર નદીના ભારે પ્રવાહ સામે અડીખમ ઊભું જોવા મળ્યું હતું. મંડીના ઐતિહાસિક પંચવક્ત્ર મંદિરે કલાકો સુધી બિયાસ નદીના ઉગ્ર અને આક્રમક મોજાઓનો સામનો કર્યો હતો. સ્થાનિક લોકોનું માનવું છે કે પાંચ સદીથી વધુ જૂના આ શિવ મંદિરે હિમાચલ પ્રદેશનું રક્ષણ કર્યું છે.

500 વર્ષથી વધુ જૂનું આ મંદિર કેદારનાથ મંદિર જેવું જ દેખાય છે. વર્ષ 2013ની તબાહીની તે તસવીરો કોઈ કેવી રીતે ભૂલી શકે, જ્યારે કેદારનાથની આફતએ સમગ્ર ઉત્તરાખંડને ઘેરી લીધું હતું. પરંતુ લોકોમાં આશ્ચર્ય અને ઉત્સુકતા હતી કે ઉત્તરાખંડમાં મૃત્યુઆંકને અગમ્ય બનાવનાર વિનાશકારી પૂર અને તેની સાથે આવેલા લાખો ટન વજનના કાટમાળને બાબા કેદારના મંદિરના પ્રાંગણમાં અટકી ગયો હતો.

મંદિરની આસપાસ વિનાશ
2023માં હિમાચલ પ્રદેશમાં આવેલા આ વિનાશ બાદ મંડીના મહાદેવ મંદિરની આસપાસ જે કંઈ થયું છે તે પણ વર્ષો સુધી યાદ રહેશે. પંચવક્ત્ર મંદિર એટલે કે પાંચ મુખવાળી મહાદેવની મૂર્તિ. પંચમુખી મહાદેવના આ મંદિરની આસપાસ વિનાશના નિશાન દેખાય છે. મંડી શહેરને આ મંદિર સાથે જોડતો જૂનો લોખંડનો પુલ પૂરનો શિકાર બન્યો છે. જો પુલ ધોવાઈ જાય તો ભક્તો માટે મંદિર સુધી પહોંચવાનો એકમાત્ર રસ્તો શહેરની મધ્યમાં છે, પરંતુ હાલમાં જોખમને જોતા સામાન્ય લોકોને મંદિરમાં જવા દેવામાં આવતા નથી.

સ્થાનિક પૂજારી નવીન કૌશિક કહે છે કે જો કે આ મંદિર 16મી સદીમાં રાજા દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિર પાંડવોએ જાતે બનાવ્યું હતું, જ્યાં પાંડવો પોતે પૂજા કરતા હતા. મંદિરનું આખું પ્રાંગણ બિયાસ નદી દ્વારા લાવવામાં આવેલી રેતી અને કાટમાળથી ભરેલું છે. મંદિરના પૂર્વ અને ઉત્તરીય દરવાજા મોજાઓ માટે સૌથી વધુ સંવેદનશીલ હતા, પરંતુ શક્તિશાળી બિયાસ નદી પણ સદીઓ જૂના મંદિરને નુકસાન પહોંચાડી શકી નથી.

મંદિરને કેટલું નુકસાન? આ પ્રાચીન શિવ મંદિર છે
મંદિર અને તેની આસપાસના પ્રાંગણમાં પૂરના જ નિશાન છે. મંદિરના પ્રવેશદ્વારના ભાગમાં બાબા ભૈરવ નાથનું મંદિર છે જે આ મંદિરના રક્ષક માનવામાં આવે છે. ભૈરવનું મંદિર રેતીમાં ડૂબી ગયું છે અને રેતીમાં દટાઈ જવાથી મૂર્તિ અદ્રશ્ય થઈ ગઈ છે. મંદિરના મુખ્ય દ્વાર પર 3 થી 4 ફૂટ રેતીનો કાટમાળ છે.

મહાદેવના વાસને કારણે મંડીને છોટી કાશી કહેવામાં આવે છે, તે મહાદેવના મુખ્ય દ્વારને નુકસાન થયું છે. હિમાલયમાંથી નીકળતી બિયાસ નદીના પ્રવાહે દરવાજાને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. મંદિરમાં ભલે કાટમાળ આવી ગયો હોય, પરંતુ તેની દિવ્યતા અને ભવ્યતા પર કોઈ અસર થતી નથી. પ્રવેશદ્વારની અંદરના ચિત્રો અદ્ભુત અને દિવ્ય છે. અંદરની તસવીરો પણ બિલકુલ કેદારનાથ મંદિર જેવી લાગે છે. મંદિરમાં પ્રવેશતાની સાથે જ નંદીની માત્ર પૂંછડી અને છાતી કેમેરામાં કેદ થઈ શકે છે, કારણ કે જમીનથી 3 ફૂટ ઉંચા અને 6 ફૂટથી વધુ મોટા નંદી મહારાજ નદીના નાળા સાથે આવતી રેતીમાં દટાયેલા છે. પરિક્રમા માટે મંદિરનું પ્રાંગણ પણ કાટમાળ નીચે દટાયેલું છે.

‘મહાદેવે હિમાચલનું રક્ષણ કર્યું’
સ્થાનિક લોકોનું કહેવું છે કે ટૂંક સમયમાં જ આ મંદિરની ભવ્યતા અને પુનઃનિર્માણનું કામ પ્રશાસનના સહયોગથી શરૂ થશે. પરંતુ હાલમાં મહાદેવની મૂર્તિ રેતીના થરથી ઢંકાયેલી હોવાથી તેમના દર્શન કરવા હજુ પણ મુશ્કેલ છે. આ 5 સદી જૂનું ઐતિહાસિક પ્રાચીન શિવ મંદિર લોકોની આસ્થાનું કેન્દ્ર છે અને તેથી જ સ્થાનિક લોકોનું માનવું છે કે આટલી મોટી બરબાદી જે તેમણે પહેલાં ક્યારેય જોઈ ન હતી છતાં પણ તેમનું શહેર અને તેમનો વિસ્તાર મોટા નુકસાનથી બચી ગયો હતો જે માત્ર એક જ કારણે છે, મહાદેવની કૃપા. મંડીના લોકો માને છે કે મહાદેવની છોટી કાશીની અસરથી કુદરતનો પ્રકોપ ઓછો થયો અને હિમાચલને ભારે વિનાશથી બચાવ્યો.