jharkhand CM Hemant Soren ની ધરપકડ, શું મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ થઇ શકે જાણો નિયમ?

Champai Soren News : ઝારખંડમાં રાજકીય હલચલ વધી ચુકી છે. મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેનથી રાંચીમાં ઇડીની ટીમ પુછપરછ કરી રહી છે. આ પુછપરછ રાંચીના કથિત જમીન ગોટાળામાં મની લોન્ડરિંગ અંગે થઇ રહ્યા છે. બીજી તરફ મુખ્યમંત્રી સોરેનની ધરપકડની આશંકા પણ વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે. તેવામાં આવો જાણીએ કે શું મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ કરવામાં આવી શકે છે? શું ધરપકડ થવાની સ્થિતિમાં પદ પરથી રાજીનામું આપવું જરૂરી છે?

ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેનની ટીમ કરી રહી છે પુછપરછ

ઝારખંડના મુખ્યમંત્રી હેમંત સોરેનથી પ્રવર્તન નિર્દેશાલય (ED) ની ટીમ પુછપરછ કરી રહી છે. બુધવારે બપોરે સવા એક વાગ્યે ઇડીની ટીમ રાંચી ખાતે તેમના આવાસ પહોંચી ગઇ હતી. સીએમ સોરેન રાંચીના કથિત જમીન ગોટાળામાં ઘેરાયેલા છે. ઇડીએ આ ગોટાળામાં હેમંત સોરેનને અત્યાર સુધીમાં 10 સમન કરી ચુકી છે. આ મામલે તેમને થોડા દિવસો અગાઉ કલાકો સુધી પુછપરછ થઇ હતી. સોમવારે ઇડીની ટીમ દિલ્હી ખાતેના તેમના આવાસ પર પહોંચ્યા હતા, પરંતુ તેઓ ત્યાં મળ્યા નહોતા.

ઇડીની તપાસમાં ઘેરાઇ ચુકેલા હેમંત સોરેન અંગે અત્યાર સુધી બે પ્રકારની આશંકા છે. પહેલું છે કે તેમની ધરપકડ પણ થઇ શકે છે. બીજું કે તેઓએ મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપી શકે છે.

આ મામલે ધરપકડની નથી છુટ

સંવિધાનના અનુચ્છેદ 361 માં રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલની ધરપકડથી છુટ મળી છે. આ છુટ સિવિલ અને ક્રિમિનલ બંન્ને મામલે છે. એટલે કે રાષ્ટ્રપતિ અને રાજ્યપાલને પદ પર રહેવા દરમિયાન ન તો ધરપકડ કરી શકાય છે ન તો કસ્ટડીમાં લઇ શકાય છે. કોઇ કોર્ટમાં પણ તેમની વિરુદ્ધ આદેશ થઇ શકે નહી. જો કે પદ પરથી હટ્યા બાદ તેમની ધરપકડ કે કસ્ટડીમાં લઇ શકાય છે.

બીજી તરફ કાયદામાં વડાપ્રધાન, મુખ્યમંત્રી, કેન્દ્રીય મંત્રી, લોકસભા અને રાજ્યસભાના સભ્ય, વિધાન પરિષદના સભ્યોને સિવિલ મામલે ધરપકડ અને કસ્ટડીમાંથી છુટ મળી છે. ક્રિમિનલ મામલા મુદ્દે નહી.

જો કે જો મુખ્યમંત્રી અથવા વિધાનસભાના કોઇ સભ્યની ધરપકડ કે કસ્ટડીમાં લેવાનું હોય તો, સદનના અધ્યક્ષ પાસેથી મંજૂરી મેળવવી ખુબ જ જરૂરી છે. આ ઉપરાંત સત્રથી 40 દિવસ પહેલા, તે દરમિયાન અને તેના 40 દિવસ બાદ સુધી ન તો કોઇ સભ્યની ધરપકડ કરવામાં આવી શકે છે અને ન તો કસ્ટડીમાં લઇ શકાય છે.

તો શું મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ ન કરી શકાય

લાલુ યાદવને જ્યારે 1997 માં ધરપકડ કરવામાં આવી તો ત્યારે તેમણે મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. માર્ચ 1996 માં પટણા હાઇકોર્ટમાં ચારા ગોટાળાની તપાસ સીબીઆઇને સોંપી દીધી હતી. જુન 1997 માં સીબીઆઇએ મામલે પહેલી ચાર્જશીટ દાખલ કરી. જેમાં લાલુ યાદવનું નામ પણ હતું. ચાર્જશીટમાં નામ આવ્યા બાદ લાલુ યાદવે મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું. ત્યાર બાદ તેમની પત્ની રાબડી દેવી મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. સંવિધાનમાં મુખ્યમંત્રી માત્ર સિવિલ મામલે જ ધરપકડમાંથી મુક્તિ મળે છે.

તમિલનાડુના દિવંગત મુખ્યમંત્રી જયલલિતાને વર્ષ 2014 માં બેંગ્લુરૂની એક કોર્ટમાં આવકથી વધારે સંપત્તિ મામલે દોષીત ઠેરવવામાં આવ્યા હતા. જયલલિતા 2011 માં તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. જ્યા સુધી આ મામલે તપાસ ચાલી રહી હતી, ત્યા સુધી તેઓ પોતાના પદ પર હતા. દોષીત ઠર્યા બાદ તેઓએ મુખ્યમંત્રી પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું હતું.

કુલ થઇને સ્પષ્ટ છે કે જો કોઇ મુખ્યમંત્રીની ધરપકડ પણ કરવામાં આવે છે તો, તેઓ પણ રાજીનામું આપવા માટે કાયદેસર રીતે બંધાયેલા નથી. મુખ્યમંત્રી ત્યારે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપી શકે છે, જ્યારે તેને કોઇ ક્રિમિનલ મામલે દોષીત ઠેરવવામાં આવે.

1951 ના જનપ્રતિનિધિ કાયદાની કલ 8 હેઠળ જો કોઇ ધારાસભ્ય કે સાંસદને કોઇ મામલે દોષિત ઠરે અને સજા 2 વર્ષથી વધારે હોય તો તત્કાલ તેનું સભ્યપદ જાય છે. સાથે જ તેના ચૂંટણી લડવા પર પણ 6 વર્ષનો પ્રતિબંધ લાગે છે. બેંગ્લુરૂની કોર્ટે જયલલિતાને ચાર વર્ષની સજા ફટકારી હતી. સાથે 1 અબજ રૂપિયાનો દંડ પણ ફટકાર્યો હતો. ત્યાર બાદ કર્ણાટક હાઇકોર્ટે આ ચુકાદો પલટી દીધો હતો. જો કે 2017 માં સુપ્રીમ કોર્ટે કર્ણાટક હાઇકોર્ટના ચુકાદાને નિરસ્ત કરી દીધો હતો.