ભારતે ગુમાવ્યું અનમોલ રત્ન, હરિત ક્રાંતિના જનક એમ.એસ સ્વામીનાથનનું નિધન

MS Swaminathan: ભારતમાં હરિત ક્રાંતિના જનક મનાતા એમ.એસ સ્વામીનાથન જેમને લોકો પ્રેમથી ગ્રેન ગુરુથી લઈને SMS તરીકે પણ ઓળખતા હતા. આજે 28મી સપ્ટેમ્બરે 98 વર્ષની વયે તેમના અવસાનથી દેશને ન પુરી શકાય તેવી ખોટ પડી છે. સમગ્ર વિશ્વ તેમને ભારતમાં હરિયાળી ક્રાંતિના વાસ્તુકાર તરીકે જુએ છે. તેમણે દેશના દરેક સામાન્ય માણસ માટે ફાયદાનું કામ કર્યું. તેમણે દેશને અનાજમાં આત્મનિર્ભર બનાવ્યો. સ્વામીનાથન બિયારણના જિનોમ વિશે જેટલું સમજતા હતા, તેટલા જ તેઓ ખેડૂતોની જરૂરિયાતો વિશે પણ જાગૃત હતા.

તે ખેતીને સંપૂર્ણ રીતે સમજતા હતા

ખેતીની જટિલતાઓને સમજવાની તેમની ક્ષમતા તેમને અસાધારણ વ્યક્તિત્વ બનાવે છે. આ 60ના દાયકાના મધ્યભાગની વાત હતી જ્યારે ભારતને સતત દુષ્કાળનો સામનો કરવો પડતો હતો. આવા કપરા સમયમાં ખેડૂતોને બીજો પાક લેવા માટે પ્રેરિત કરવાનો પડકાર હતો. આવી સ્થિતિમાં, વૈશ્વિક સ્તરે કૃષિ અર્થશાસ્ત્રીઓ પોતાના લોકોના અસ્તિત્વ માટે પૂરતું અનાજ ઉગાડવાના ભારતના પ્રયાસોને નકારી રહ્યા હતા.

પ્રખ્યાત અર્થશાસ્ત્રી અને ભૂતપૂર્વ કેન્દ્રીય મંત્રી યોગીન્દર કે. આલાગે તેમના પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે કે તે સમયગાળા દરમિયાન પ્રાયોગિક ડેટા અને પાકની પેટર્ન અને ઉપજ અંગેના પ્રતિભાવો એકત્ર કરવાના કાર્ય માટે સરકાર દ્વારા પસંદ કરાયેલા તમામ જિલ્લા કલેક્ટરને આવી માહિતી આપવામાં આવી હતી. મેં તેમને પણ પત્ર લખ્યો હતો. જેમણે અગાઉ ક્યારેય ખેતી ન કરી હોય તેઓએ પણ સ્વામીનાથનના માર્ગદર્શન હેઠળ આત્મવિશ્વાસ મેળવ્યો. તેઓમાં મારો પણ સમાવેશ થતો હતો.

સ્વામીનાથનને મળી ચૂક્યા છે આ સન્માન

એમએસ સ્વામીનાથનને 1967માં ‘પદ્મશ્રી’, 1972માં ‘પદ્મ ભૂષણ’ અને 1989માં ‘પદ્મ વિભૂષણ’ એનાયત કરવામાં આવ્યા છે. સ્વામીનાથનની માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રશંસા થઈ હતી. તેમને 84 વખત માનદ ડોક્ટરેટની પદવી એનાયત કરવામાં આવી હતી. તેમને મળેલી 84 ડોક્ટરેટ ડિગ્રીઓમાંથી 24 આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ દ્વારા એનાયત કરવામાં આવી હતી.

કૃષિ વૈજ્ઞાનિક એમએસ સ્વામીનાથનને ‘ભારતમાં હરિત ક્રાંતિના પિતા’ પણ કહેવામાં આવે છે. 7 ઓગસ્ટ 1925 ના રોજ કુમ્બકોનમ, તમિલનાડુમાં જન્મેલા, એમએસ સ્વામીનાથન વનસ્પતિ આનુવંશિકશાસ્ત્રી હતા. તેમણે પંજાબની સ્થાનિક જાતો સાથે મેક્સીકન બીજનું મિશ્રણ કરીને 1966માં ઉચ્ચ ઉત્પાદકતાવાળા ઘઉંના સંકર બીજનો વિકાસ કર્યો.