5 રાજ્યોની વિધાનસભા-લોકસભા ચૂંટણી, મોંઘવારી, 7.22 કરોડ લાભાર્થી ઉપાય માત્ર એક LPG સબસિડી

નવી દિલ્હી : પાંચ રાજ્યોની વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા કેન્દ્ર સરકારે ગેસ સિલિન્ડરના ભાવમાં ઘટાડો કર્યો છે. સરકારે એલપીજી સિલિન્ડરની કિંમતમાં 200 રૂપિયાનો ઘટાડો કર્યો છે. આ રાહત સબસિડીના રૂપમાં આપવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં શું તમે જાણો છો કે સરકારના આ નિર્ણયની શું અસર થઈ શકે છે? અને ગેસ સિલિન્ડરની કિંમતનું સંપૂર્ણ ગણિત શું છે?

સરકારે સિલિન્ડરની વધતી કિંમતોને ધ્યાને રાખી લીધો નિર્ણય

ગેસ સિલિન્ડરની વધતી કિંમતોને લઈને કેન્દ્ર સરકારે મોટો નિર્ણય લીધો છે. સરકારે એલપીજી સિલિન્ડરની કિંમતમાં 200 રૂપિયાનો ઘટાડો કર્યો છે. આ રાહત સબસિડીના રૂપમાં મળી છે. એટલે કે સરકાર આ પૈસા ઓઈલ કંપનીઓને આપશે.કેન્દ્રીય મંત્રી અનુરાગ ઠાકુરે મંગળવારે કહ્યું હતું કે 200 રૂપિયાની આ રાહત તમામ ગ્રાહકોને મળશે. ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને હવે કુલ 400 રૂપિયાનું ડિસ્કાઉન્ટ મળશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે, પ્રધાનમંત્રી ઉજ્જવલા યોજના હેઠળ 75 લાખ પરિવારોને નવા એલપીજી કનેક્શન પણ આપવામાં આવશે.

સરકારનો દાવો ઓણમ અને રક્ષાબંધનને ધ્યાને રાખીને નિર્ણય

સરકાર દાવો કરી રહી છે કે, આ નિર્ણય ઓણમ અને રક્ષાબંધનને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવ્યો છે. પરંતુ વિપક્ષ તેને વોટ વહેંચણીનું રાજકારણ ગણાવી રહ્યો છે. કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ એક્સ (અગાઉ ટ્વિટર) પર સરકાર પર નિશાન સાધ્યું હતું. તેમણે લખ્યું કે, 2024માં 200 રૂપિયાની સબસિડીથી પરેશાન લોકોનો ગુસ્સો ઘટાડી શકાશે નહીં.

કેટલી સબસિડી… 200 કે 400?

કેન્દ્ર સરકારે માત્ર 200 રૂપિયાની સબસિડી આપી છે. આ સબસિડી તમામ ઘરેલુ ગ્રાહકો માટે ઉપલબ્ધ રહેશે. ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને પહેલાથી જ 200 રૂપિયાની સબસિડી મળતી હતી. મતલબ કે હવે તેમને કુલ 400 રૂપિયાનું ડિસ્કાઉન્ટ મળશે. જાહેરખબર તો હવે સિલિન્ડરની કિંમત કેટલી થશે આ સબસિડી 14.2 કિલોના એલપીજી સિલિન્ડર પર ઉપલબ્ધ છે. રાજધાની દિલ્હીમાં 29 ઓગસ્ટના રોજ એલપીજી સિલિન્ડરની કિંમત 1,103 રૂપિયા હતી. 200 રૂપિયાની સબસિડી બાદ તેની કિંમત 903 રૂપિયા થઈ ગઈ છે. તે જ સમયે, ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓને હવે તે 703 રૂપિયામાં મળશે. સરકાર સામાન્ય લોકોને મે 2020 સુધી ગેસ સિલિન્ડર પર સબસિડી આપતી હતી. પરંતુ ત્યાર બાદ સરકારે સબસિડી લગભગ નાબૂદ કરી દીધી છે.

સરકારે સબસિડી લગભગ બંધ જ કરી દીધી હતી

જેની અસર એ થઈ કે સરકારનો સબસિડી પરનો વાર્ષિક ખર્ચ જે એક સમયે 37 હજાર કરોડ રૂપિયા હતો તે હવે પાંચ ગણો ઘટી ગયો છે. ગેસ સિલિન્ડરની કિંમતોમાં ઘટાડો થવાના બે પાસાં છે. સૌ પ્રથમ, છૂટક મોંઘવારી દર ઝડપથી વધી રહ્યો છે. જુલાઈ 2023 માં છૂટક મોંઘવારી દર 7.44% હતો, જે 15 મહિનામાં સૌથી વધુ હતો. એટલું જ નહીં, ગેસ સિલિન્ડરની કિંમત મે 2020 થી બમણી થઈ ગઈ છે. મે 2020માં દિલ્હીમાં 14.2 કિલોના ગેસ સિલિન્ડરની કિંમત 581 રૂપિયા હતી, જે હવે વધીને 1100 રૂપિયાને પાર થઈ ગઈ છે.

અશોક ગહલોત સરકાર 500 રૂપિયામાં આપે છે સબસિડી

ગેસના વધતા ભાવને લઈને સરકાર અવારનવાર વિપક્ષના નિશાના પર રહેતી હતી. આ બધા સિવાય સરકારના આ નિર્ણયને કોંગ્રેસના વાયદાઓ તોડવાના રૂપમાં જોવામાં આવી રહ્યું છે. રાજસ્થાનમાં અશોક ગેહલોતની સરકાર 500 રૂપિયામાં સિલિન્ડર આપી રહી છે. મધ્યપ્રદેશમાં પણ કોંગ્રેસે સરકાર બનશે તો 500 રૂપિયામાં સિલિન્ડર આપવાનું વચન આપ્યું છે.

ચૂંટણી અને સબસિડી વચ્ચે શું સંબંધ છે?

થોડા મહિનામાં પાંચ રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે. જેમાં મધ્યપ્રદેશ, છત્તીસગઢ, રાજસ્થાન, મિઝોરમ અને તેલંગાણાનો સમાવેશ થાય છે. સરકારી આંકડાઓ અનુસાર 200 રૂપિયાની આ સબસિડીથી 40 કરોડથી વધુ પરિવારોને ફાયદો થશે. તેમાંથી 31.5 કરોડ પરિવારો સામાન્ય ગ્રાહક છે. જ્યારે, 9.5 કરોડથી વધુ લોકો ઉજ્જવલા યોજનાના લાભાર્થીઓ છે. હવે આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો, 5.24 કરોડથી વધુ સામાન્ય ગ્રાહકો પાંચ ચૂંટણી રાજ્યોમાં છે. આ પાંચ રાજ્યોમાં ઉજ્જવલા યોજનાના લગભગ બે કરોડ લાભાર્થીઓ છે. એટલે કે, આ પાંચ રાજ્યોના કુલ 7.22 કરોડથી વધુ ગ્રાહકોને તેનો લાભ મળશે. આ જ કારણ છે કે વિપક્ષ ચૂંટણીના થોડા મહિના પહેલા સબસિડી આપવાના સરકારના નિર્ણય સામે વાંધો ઉઠાવી રહ્યો છે.

એલપીજીની કિંમત કેવી રીતે નક્કી થાય છે?

એલપીજી એટલે લિક્વિડ પેટ્રોલિયમ ગેસ. તે પ્રોપેન અને બ્યુટેનમાંથી બનાવવામાં આવે છે. પ્રોપેન અને બ્યુટેન બંનેની કિંમતો અલગ-અલગ છે. ભારત તેની LPG જરૂરિયાતનો 60% બહારથી ખરીદે છે. 2022-23માં સમગ્ર દેશમાં 285 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધુ LIPGનો વપરાશ થયો હતો. તેમાંથી 183 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધુ એલપીજીની આયાત કરવામાં આવી હતી. એલપીજીની કિંમત નક્કી કરવા માટે ઈમ્પોર્ટ પેરિટી પ્રાઈસ ફોર્મ્યુલા એટલે કે આઈપીપી ફોર્મ્યુલા અપનાવવામાં આવે છે. આમાં અનેક પ્રકારની કિંમતો સામેલ છે.

આ પ્રકારે સરકાર ભાવમાં વધારો ઘટાડો કરે છે

સૌથી પહેલા સાઉદી અરેબિયાની ઓઈલ એન્ડ ગેસ કંપની સાઉદી અરામકો દ્વારા નક્કી કરાયેલી કિંમત આઈપીપીમાં ઉમેરવામાં આવે છે. આ પછી તેમાં ફ્રી ઓન બોર્ડ ઉમેરવામાં આવે છે. બંદર પર ઉભેલા જહાજમાં ગેસ કંપની તરફથી ગેસ લાવવા માટે આ ભાડું ચૂકવવું પડે છે. બાદમાં દરિયાઈ માર્ગે ગેસ લાવવાનું ભાડું પણ તેમાં ઉમેરવામાં આવે છે. છેલ્લે, આયાત કરવા માટે વસૂલવામાં આવતી ડ્યુટી પણ ઉમેરવામાં આવે છે. દેશમાં આવ્યા બાદ LPG સિલિન્ડરની કિંમત ભાડું, ટેક્સ અને ડીલર કમિશન ઉમેરીને નક્કી કરવામાં આવે છે.