કર્ણાટક ચૂંટણી પહેલા AAP ને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળ્યો, ચૂંટણી પંચે NCP-TMC પાસેથી દરજ્જો છીનવી લીધો

નવી દિલ્હી : આમ આદમી પાર્ટીને રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો મળ્યો છે.ચૂંટણી પંચે ત્રણ રાષ્ટ્રીય પક્ષો અને બે પ્રાદેશિક પક્ષો પાસેથી દરજ્જો પાછો ખેંચી લીધો છે. સાથે જ એક પક્ષને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો. ચૂંટણી પંચે રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી (NCP), તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (TMC) અને ભારતીય કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી (CPI)નો રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લીધો છે. આ સિવાય આમ આદમી પાર્ટીને હવે રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો મળી ગયો છે. આ સિવાય પ્રાદેશિક પક્ષોમાં ચૂંટણી પંચે ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ (BRS) અને રાષ્ટ્રીય લોકદળ (RLD) પાસેથી પ્રાદેશિક પક્ષનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લીધો છે.

અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, માત્ર ચૂંટણી પંચ માન્ય રાષ્ટ્રીય અને રાજ્યની સ્થિતિની સમીક્ષા કરે છે. રાજકીય પક્ષો, જે સિમ્બોલ ઓર્ડર 1968 હેઠળ સતત પ્રક્રિયા છે. 2019 થી ચૂંટણી પંચે 16 રાજકીય પક્ષોની સ્થિતિને અપગ્રેડ કરી છે. 9 રાષ્ટ્રીય/રાજ્ય રાજકીય પક્ષોની વર્તમાન સ્થિતિ પાછી ખેંચી છે.

3 દળો પાસેથી કેમ છિનવાયો રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો?
ચૂંટણી પંચના અનુસાર આ દળોને રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો મળ્યો હતો. આ પક્ષો એટલું પરિણામ લાવી શક્યા ન હતા, તેથી આ દરજ્જો પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો છે. તેમને 2 સંસદીય ચૂંટણી અને 21 રાજ્યની વિધાનસભા ચૂંટણી માટે પૂરતી તકો આપવામાં આવી હતી. આ પછી, આ પક્ષોની કામગીરીની સમીક્ષા કરવામાં આવી અને પછી રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો. જો કે, આ પક્ષો આગામી ચૂંટણી ચક્રમાં તેમના પ્રદર્શનના આધારે રાષ્ટ્રીય પક્ષ તરીકેનો દરજ્જો પાછી મેળવી શકે છે.

આ રાજ્યોમાં વધી તાકાત
આ પક્ષોને કેટલાક રાજ્યોમાં પ્રાદેશિક પક્ષનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. નાગાલેન્ડમાં એનસીપી અને લોક જનશક્તિ પાર્ટી (રામ વિલાસ), મેઘાલયમાં તૃણમૂલ કોંગ્રેસ અને વોઈસ ઓફ ધ પીપલ પાર્ટી, ત્રિપુરામાં ટિપ્રા મોથાને માન્યતા પ્રાપ્ત રાજ્ય રાજકીય પક્ષોનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે.

કઇ રીતે મળે છે રાષ્ટ્રીય પાર્ટીનો દરજ્જો?
રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો કેવી રીતે મેળવવો?ચૂંટણી પંચના નિયમો અનુસાર, કોઈપણ પક્ષને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મેળવવા માટે કેટલીક મુખ્ય શરતો પૂરી કરવી પડે છે. જો કોઈપણ પક્ષ તે શરતોને પૂર્ણ કરે છે, તો ચૂંટણી પંચ (EC) તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો આપે છે.
1. જો કોઈ પક્ષને 4 રાજ્યોમાં પ્રાદેશિક પક્ષનો દરજ્જો મળે છે, તો તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળે છે.
2. જો કોઈ પક્ષ 3 રાજ્યોને જોડીને લોકસભામાં 3 ટકા બેઠકો જીતે છે, તો તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળે છે.
3. જો કોઈ પક્ષને લોકસભા ચૂંટણી અથવા વિધાનસભા ચૂંટણીમાં 4 લોકસભા બેઠકો ઉપરાંત 4 રાજ્યોમાં 6% મત મળે છે, તો તે રાષ્ટ્રીય પક્ષ તરીકે ગણવામાં આવે છે.
4. જો કોઈપણ પક્ષ આ ત્રણમાંથી કોઈપણ એક શરત પૂરી કરે છે, તો તેને રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળે છે.

રાષ્ટ્રીય પક્ષ હોવાના ફાયદા
1. રાષ્ટ્રીય પક્ષને ચોક્કસ ચૂંટણી પ્રતીક ફાળવવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રીય પક્ષના ચૂંટણી ચિન્હનો ઉપયોગ આખા દેશમાં કોઈપણ અન્ય પક્ષ કરી શકશે નહીં.
2. માન્ય ‘રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય’ પક્ષોને નામાંકન દાખલ કરવા માટે માત્ર એક પ્રસ્તાવકની જરૂર છે.
3. માન્યતા પ્રાપ્ત ‘રાજ્ય’ અને ‘રાષ્ટ્રીય’ પક્ષોને ચૂંટણી પંચ દ્વારા મતદાર યાદીના બે સેટ મફતમાં આપવામાં આવે છે (મતદાર યાદીમાં સુધારો કરવાના કિસ્સામાં). ઉપરાંત, આ પક્ષોમાંથી ચૂંટણી લડતા ઉમેદવારોને સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન મતદાર યાદીની નકલ મફતમાં મળે છે.
4. આ પક્ષોને તેમની પાર્ટીની ઓફિસ સ્થાપવા માટે સરકાર પાસેથી જમીન અથવા ઇમારતો મળે છે.
5. રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય પક્ષો 40 જેટલા સ્ટાર પ્રચારકોને રાખી શકે છે જ્યારે અન્ય પક્ષો ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન ’20 સ્ટાર પ્રચારકો’ રાખી શકે છે. સ્ટાર પ્રચારકોના પ્રવાસ ખર્ચનો તેમના પક્ષના ઉમેદવારોના ચૂંટણી ખર્ચમાં સમાવેશ થતો નથી.
6. તેઓને ચૂંટણીના થોડા સમય પહેલા રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય સ્તરે ટેલિવિઝન અને રેડિયો પ્રસારણ કરવાની મંજૂરી આપવી જેથી તેઓ શક્ય તેટલા વધુ લોકો સુધી પહોંચી શકે છે.