IPLમાં ખેલાડીઓને ખરીદવા રૂપિયા ક્યાંથી આવે છે? કરોડો ખર્ચીને પણ કઈ રીતે ટીમોને થાય છે કમાણી? જાણો

દિલ્હીઃ IPLની 16મી સીઝનની શરૂઆત પહેલા શુક્રવારે કોચ્ચિમાં મિની ઓક્શનનો સ્ટેજ તૈયાર થઈ ગયો છે. અહીં કુલ 405 ખેલાડીઓ માટે બોલી લાગવાની છે અને તમામ 10 ટીમો પાસે 206.6 કરોડ રૂપિયા પર્સમાં છે. IPLની હરાજીમાં ખેલાડીઓ પર જોરદાર રૂપિયાનો વરસાદ થઈ શકે છે. ફ્રેન્ચાઈઝીઓ વચ્ચે ખેલાડીઓને ખરીદવા માટે રેસ જોવા મળે છે. ઘણીવાર એક કરોડ રૂપિયાથી શરૂ થઈને બોલી 10 કરોડને પાર પણ જતી રહે છે. કુલ મળીને રૂપિયાનો જોરદાર વરસાદ થાય છે. પરંતુ ખેલાડીઓ પર આટલો ખર્ચો કરવા માટે ફ્રેન્ચાઈઝી પાસે રૂપિયા ક્યાંથી આવે છે અને કમાણી કેવી રીતે થાય છે? એના વિશે વિગતવાર નજર કરીએ…

કમાણીનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત…
IPLને BCCI સંચાલિત કરે છે અને બંને માટે કમાણીનો સૌથી મોટો સ્ત્રોત મીડિયા અને બ્રોડકાસ્ટ છે. આઈપીએલની ફ્રેન્ચાઈઝી પોતાના મીડિયા રાઈટ્સ અને બ્રોડકાસ્ટના રાઈટ્સને વેચીને વધારે રૂપિયા કમાતી હોય છે. અત્યારે બ્રોડકાસ્ટના રાઈટ્સ સ્ટાર સ્પોર્ટ્સ પાસે છે. એક મીડિયા રિપોર્ટ પ્રમાણે શરૂઆતમાં બ્રોડકાસ્ટિંગ રાઈટ્સથી થતી કમાણીનો 20 ટકા ભાગ બીસીસીઆઈ રાખતો હતો અને 80 ટકા રકમ ટીમોને મળતી હતી. પરંતુ ધીરે ધીરે આ હિસ્સો વધીને 50-50 પ્રતિશત થઈ ગયો છે.

જાહેરાતોથી પણ જોરદાર કમાણી
ફ્રેન્ચાઈઝી IPL મીડિયા રાઈટ્સને વેચવા સિવાય જાહેરાતોથી પણ જોરદાર રૂપિયા કમાય છે. ખેલાડીઓની કેપ, જર્સી અને હેલ્મેટ પર કંપનીઓના નામ અને લોગો માટે પણ કંપનીઓ ફ્રેન્ચાઈઝીને જોરદાર રૂપિયા આપે છે. આની સાથે જ આઈપીએલ દરમિયાન ફ્રેન્ચાઈઝીના ખેલાડીઓ પણ ઘણા એડ શૂટ કરાવતા હોય છે. આનાથી પણ કમાણી થાય છે. કુલ મળીને જાહેરાતોથી પણ આઈપીએલની ટીમો પાસે ઘણા રૂપિયા આવે છે.

રેવન્યુ ત્રણ ભાગમાં વહેંચાય છે..
હવે થોડી સરળ ભાષામાં સમજીએ કે ટીમ કેવી રીતે કમાય છે. સૌ પ્રથમ, IPL ટીમોની કમાણી ત્રણ ભાગમાં વહેંચાયેલી છે – કેન્દ્રીય આવક, પ્રમોશનલ આવક અને સ્થાનિક આવક. મીડિયા પ્રસારણ અધિકારો અને ટાઇટલ સ્પોન્સરશિપ માત્ર કેન્દ્રીય આવકમાં આવે છે. ટીમોની લગભગ 60થી 70 ટકા કમાણી આમાંથી આવે છે.

બીજી જાહેરાત અને પ્રમોશનલ આવક છે. જેના કારણે ટીમોને 20થી 30 ટકા જેટલી કમાણી થાય છે. તે જ સમયે, ટીમોની કમાણીમાંથી 10 ટકા સ્થાનિક આવકમાંથી આવે છે. જેમાં ટિકિટ વેચાણ અને અન્ય બાબતોનો સમાવેશ થાય છે.

સિઝન દીઠ 7-8 હોમ મેચ સાથે, ફ્રેન્ચાઇઝી માલિક ટિકિટના વેચાણમાંથી અંદાજિત 80 ટકા આવક રાખે છે. બાકીના 20 ટકા BCCI અને સ્પોન્સર્સ વચ્ચે વહેંચવામાં આવે છે. ટિકિટના વેચાણની આવક સામાન્ય રીતે ટીમની આવકના 10-15 ટકા જેટલી હોય છે. ટીમો જર્સી, કેપ્સ અને અન્ય એસેસરીઝ જેવા સામાનનું વેચાણ કરીને પણ આવકનો એક નાનો હિસ્સો જનરેટ કરે છે.

લોકપ્રિયતા અને બજાર મૂલ્યમાં મજબૂત વધારો
જ્યારે IPL 2008માં શરૂ થઈ, ત્યારે ભારતીય ઉદ્યોગપતિઓ અને બોલિવૂડના કેટલાક મોટા નામોએ શહેર-આધારિત આઠ ફ્રેન્ચાઇઝીસ ખરીદવા માટે કુલ $723.59 મિલિયનનો ખર્ચ કર્યો હતો. દોઢ દાયકા પછી, IPLની લોકપ્રિયતા અને વ્યવસાયિક મૂલ્ય અનેકગણું વધી ગયું છે. 2021માં CVC કેપિટલે (એક બ્રિટિશ ઇક્વિટી ફર્મ) ગુજરાત ટાઇટન્સની ફ્રેન્ચાઇઝી માટે લગભગ $740 મિલિયન ચૂકવ્યા હતા.